LOGBOEK BANKOUNG K'AEK

François Bizot

Elke keer dat ik de film over Cambodja weer opneem, haal ik mijn werklijst weer boven. En elke keer staat bovenaan mijn werklijst een naam: François Bizot.

François Bizot verbleef sinds 1965 in Cambodja om onderzoek te doen naar boeddhistische tempels en rituelen. In 1971 werd hij gevangen genomen door een groep guerrillastrijders van de Rode Khmer, die hem aanzagen voor een Amerikaanse spion. Na drie maanden werd hij vrijgelaten. Toen de Rode Khmer in 1975 de hoofdstad Phnom Penh innamen, voerde Bizot namens de Franse ambassade de onderhandelingen over de evacuatie van de buitenlanders. In 1988 bezocht hij het beruchte martelcentrum Tuol Sleng. Daar ontdekte hij dat de jonge kampcommandant, Douch, die hem na ellenlange ondervragingen had vrijgelaten, verantwoordelijk was voor het folteren en ter dood brengen van tienduizenden mensen.

Bizot heeft zijn ervaringen beschreven in het indrukwekkende boek 'de poort'. De getuigenis van de opkomst van het moorddadige regime van de Khmer Rouge, dat Cambodja tussen 1975 en 1978 van de rest van de wereld afsloot en veranderde in een hel, is doortrokken van de peilloze bitterheid van iemand die dit aan den lijve heeft meegemaakt.

Om deze reden maar ook omdat Bizot een wetenschapper is die zelf zo hartstochtelijk geboeid was door de religies en de gewoonten van de Khmer en ook ook een tijdlang het bestaan met hen zou delen, dat hij een van de enkelen is die nog weet heeft van de schriften en rituelen van het verleden.

Als altijd schoof ik mijn la met bandjes en aantekeningen open en als altijd prijkte de naam van Bizot bovenaan mijn werklijst. En als altijd begon ik het boek weer te lezen. In het Nederlands, mijn Frans is niet heel goed, het lezen zou me dusdanig veel tijd kosten dat ik de draad van het verhaal zou verliezen. En de vertaling in het Nederlands is opvallend goed. Rauw, emotioneel en soeverein.





Ditmaal kwam ik in contact met de vertaler van het boek. Met de taal van de vertaler bleek ik achteraf bekend te zijn. Zijn taal liet Nederland kennis maken met Louis-Ferdinand Céline, waar ik wild enthousiast over was. Poëtische scheldkanonnades, krijg dat maar eens op papier.

Het begon met een naam, een telefoonnummer en de mededeling dat deze vertaler diep in Frankrijk woonde. Zijn naam is Frans van Woerden. 'Frans van Woerden? Oui, C'est moi?' We kwamen terecht in een lang gesprek, een paar uren later nog een en tot mijn ontsteltenis was binnen enkele dagen het contact gelegd met de man die nooit bereikt kon worden, als altijd zou ook deze snelheid remmend werken maar het belangrijkste was dat we Bizot hadden bereikt en met hem de getuigenis van een verdwenen wereld.

We zouden Bizot mogelijk met kerst kunnen ontmoeten.